Sinds vorige maand mag je in heel Nederland niet harder rijden dan 100 km/h. Hoofdreden is het verminderen van de uitstoot van stikstof, en bijkomende voordelen zijn verkeersveiligheid en minder files.
Maar klopt dit eigenlijk wel? Wat zijn de effecten van de nieuwe maatregel en welke invloed heeft COVID-19 hierop? Wij spraken hierover met Gerard Tertoolen, verkeerspsycholoog bij mobiliteitsbureau XTNT.
De nieuwe maatregel waarbij verkeer tussen 6 en 19 uur niet harder mag rijden dan 100 km/h ging half maart in. “Ik ben heel benieuwd wat mensen precies doen in deze nieuwe situatie”, vertelt Gerard. Want slechts kort nadat de maatregel inging, deed de coronacrisis haar intrede en nam het aantal auto’s op de weg aanzienlijk af.”
Kanttekeningen bij de effecten
Gerard: “De nieuwe maatregel is genomen om een verminderde stikstofuitstoot te realiseren. Natuurlijk heeft een lagere snelheid, als mensen zich er allemaal aan houden, een positieve uitwerking op het milieu en de omgeving. Ook werd gezegd dat files minder worden en het de verkeersveiligheid ten goede komt. Maar bij dat laatste zijn kanttekeningen te plaatsen.”
De alertheid van automobilisten verandert
“De positieve effecten op verkeersveiligheid en doorstroming ziin gebaseerd op rekenmodellen en voorbeeldlg gedrag van automobilisten. De rekenmodellen kloppen als werkelijk elke automobilist 100 rijdt en zich gedraagt zoals je je moet gedragen bij een snelheid van 100 km/h. Als je alert kunt blijven, kun je dichter op je voorganger rijden. Hierdoor neemt de wegcapaciteit toe, er passen immers meer auto’s op de weg en zo ontstaan er minder files. We weten echter ook dat het gedrag op de weg weerbarstig is en daar houden de mooie voorspellingen te weinig rekening mee. Het vraagt veel meer van bestuurders dan alleen langzamer rijden. Gaan automobilisten bijvoorbeeld toch meer afstand nemen van elkaar, dan gaat het effect al weer snel verloren. Gaat men wel dichter op elkaar rijden, is de kans op kop-staartbotsingen groter. Het is dus maar de vraag of de situatie veiliger wordt en of de files afnemen.”
“Een ander voorbeeld; vorige week vertelde iemand me dat ze voor het eerst de weg op was gegaan sinds de 100 km/h-maatregel ingevoerd is en de coronacrisis aan de gang is. Zij vertelde dat ze zich kapot verveelde en de neiging had om op haar telefoon te gaan kijken. Dat effect moet je ook meenemen in je beoordeling of mensen zich gaan vervelen en afleiding gaan zoeken.”
De samenleving heeft minder haast
“Het is nu crisis. En dan zie je dat mensen vanuit deze onzekere situatie – zo benader ik dat tenminste vanuit de psychologie – hun gedrag aanpassen. Er is meer saamhorigheid. Op de snelweg zie je mensen nu niet meer zo heel hard rijden. Dat kan ook zijn omdat er minder haast is, bijvoorbeeld omdat er minder afspraken zijn. Een vast gegeven is dat mensen wennen aan dingen die veranderen. In het begin is er altijd weerstand, omdat het voelt als een inperking van hun vrijheid. Na een tijdje blijkt dat de nadelen wel meevallen. En dat er soms zelfs voordelen zijn. Dan zou deze situatie best kunnen leiden tot iets positiefs, dus ook op de snelweg.”
Verschillende scenario’s denkbaar
“De politiek heeft zich er in elk geval duidelijk over uitgesproken dat de 100 km/h-maatregel een definitieve maatregel is. Wellicht is het denkbaar dat het teruggedraaid wordt als het merendeel van het Nederlandse wagenpark elektrisch is. Voorlopig is dat nog niet het geval. De vraag is hoe de maatschappij zich straks herpakt. Er zijn naar mijn idee twee scenario’s. Het eerste is dat we echt anders met onze tijd en gevoelens omgaan; meer thuiswerken en blijvend onthaasten. Daarvoor dienen bedrijven en de overheid nu de lijnen uit te zetten; zij moeten aangeven hoe we ons werk straks anders organiseren. Een ander scenario is dat iedereen bij het groene sein weer terugschiet in de waan van de dag. Als we het overlaten aan ieders individuele keuzes is de kans daarop groot. En in dat geval levert die 100 km/h de meeste problemen op, want dan zit iedereen straks weer in de auto en heeft iedereen weer haast. Dan zal voor velen de snelheid van 100 km/h alsnog veel frustratie opleveren.
“Net als iedereen ben ik benieuwd hoe de nieuwe maatregel uitpakt en hoe automobilisten zich gaan gedragen, zeker na de huidige crisissituatie. Dat laat zich over een maand (of iets langer) hopelijk zien”, sluit Gerard af.